δοξαράς

I

Επώνυμο επτανησιακής οικογένειας με καταγωγή από τη Μάνη, μέλη της οποίας υπήρξαν γνωστοί ζωγράφοι, κληρικοί και στρατιωτικοί.

1. Δημήτριος (; – 1771). Ζωγράφος και στρατιωτικός. Ήταν γιος του Παναγιώτη (βλ. 4.) και αδελφός του Νικόλαου (βλ. 3.). Δεν έχει διασωθεί κανένα από τα έργα του. Ως στρατιωτικός υπηρέτησε τη Βενετική δημοκρατία με τον βαθμό του υπολοχαγού. Πνίγηκε στο Αιγαίο, ταξιδεύοντας με βενετσιάνικο καράβι.

2. Νικόλαος (Λακωνία 1630 – ;). Στρατιωτικός. Έζησε στη Ζάκυνθο. Υπηρέτησε υπό τις διαταγές του Φραγκίσκου Μοροζίνι και πήρε μέρος σε πολλές μάχες.

3. Νικόλαος (περ. 1710 – Ζάκυνθος 1775). Ζωγράφος. Ήταν γιος του Παναγιώτη (βλ. 4.). Ακολούθησε την εξιταλισμένη τεχνοτροπία που είχε υιοθετήσει ο πατέρας του. Από τα έργα του σώζονται: το κεντρικό τμήμα από την Ουρανία του ναού της Φανερωμένης στη Ζάκυνθο, την οποία ζωγράφισε στα χρόνια 1753-62 και σήμερα βρίσκεται στο μουσείο Ζακύνθου, μαζί με μια σειρά εικόνων προφητών από τον ίδιο ναό· η Ουρανία του ναού του Αγίου Μηνά στη Λευκάδα και μία εικόνα του Ιησού Νυμφίου, αξιόλογο έργο του 1756.

4. Παναγιώτης (Καλαμάτα 1662; – Κέρκυρα 1729). Ζωγράφος. Μαθήτευσε αρχικά στη Ζάκυνθο κοντά στον Κρητικό ζωγράφο Λέο Μόσκο. Το 1699, μετά το τέλος του Ενετοτουρκικού πολέμου στον οποίο πήρε μέρος πολεμώντας στο πλευρό των Βενετών, ταξίδεψε στην Ιταλία, απ’ όπου επέστρεψε γύρω στο 1709. Στη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ιταλία, γνώρισε και υιοθέτησε τη δυτική τεχνοτροπία. Εργάστηκε στη Ζάκυνθο, στη Λευκάδα και στην Κέρκυρα.

Το έργο του διακρίνεται σε ζωγραφικό και συγγραφικό. Από το πρώτο, που θεωρείται γενικά μέτριο, σώζονται: τέσσερις εικόνες με την παράσταση του Χριστού Μεγάλου Αρχιερέα, της Θεοτόκου, του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και του Αγίου Δημητρίου, οι οποίες βρίσκονται στον ναό του Αγίου Δημητρίου στη Λευκάδα· μικρό τμήμα από την Ουρανία στη μονή Κασσωπίτρας στην Κέρκυρα, που είχε ζωγραφίσει το 1727 για τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα και αντικαταστάθηκε, επειδή είχε φθαρεί, το 1851-52 με αντίγραφα φιλοτεχνημένα από τον Νικόλαο Ασπιώτη. To προσχέδιο της ίδιας παράστασης, που έχει ως πρότυπο την Ουρανία του Βερονέζε στο δουκικό παλάτι της Βενετίας, φυλάσσεται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας. Έργο του είναι επίσης μια μικρή προσωπογραφία του κόμη Σούλεμπουργκ που θεωρείται χαμένη. Στον Παναγιώτη Δ. αποδίδονται, με επιφυλάξεις όμως ως προς τη γνησιότητά τους, και τα εξής έργα: η εικόνα του Χριστού Μεγάλου Αρχιερέα στον ναό της Κυρίας των Αγγέλων στη Ζάκυνθο και οι εικόνες της Περιτομής του Χριστού και της Προσκύνησης των Μάγων, που ανήκουν στη συλλογή Λοβέρδου στην Αθήνα. Το έργο του αποτελεί την πρώτη προσπάθεια Έλληνα Ορθόδοξου ζωγράφου να διακοσμήσει ελληνική εκκλησία με έργα ιταλικής τεχνοτροπίας. H καλλιτεχνική του αξία θεωρείται μέτρια.

To συγγραφικό έργο του Δ. αποτελεί το δεύτερο σκέλος της προσπάθειάς του στη διάδοση της εξιταλισμένης ζωγραφικής και περιλαμβάνει: μετάφραση στα ελληνικά του περίφημου έργου του Λεονάρντο ντα Βίντσι Trattato della pittura και ορισμένων μικρότερων έργων του Λ.Μ. Αλμπέρτι, του Αντρέα Πότσο και του Πάολο Σένιερι (το έργο του Ντα Βίντσι έχει αποδοθεί στη δημοτική της εποχής, με τον τίτλο Τέχνη Ζωγραφίας Λεονάρδου του Βίντσι και σώζεται σε δύο εικονογραφημένα χειρόγραφα στην Εθνική βιβλιοθήκη της Αθήνας και στη Μαρκιανή βιβλιοθήκη της Βενετίας)· το πρωτότυπο έργο του με τίτλο Περί Ζωγραφίας, που έγραψε το 1726 και εκδόθηκε από τον Σ. Λάμπρο το 1871. Το έργο αυτό σώζεται σε κώδικα της βιβλιοθήκης της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας. Αποτελείται από τέσσερα μέρη: «Κοινή διδασκαλία εις τας τρεις περίστασαις οπού περιέχει η ζωγραφία, δηλονότι σχέδιον, χρωματισμόν και εφεύρεσιν...»· «Νουθεσία εις τους νέους, όταν προάγονται εις το σχέδιον»· «Ερμηνεία εις τα διάφορα βερνίκια» και «Ερμηνεία εις το επιχείρημα του χρυσώματος».

5. Παρθένιος (17ος αι.). Αναφέρεται ως εφημέριος του ναού του Αγίου Γεωργίου στη Βενετία το 1616. Όταν χειροτονήθηκε επίσκοπος Κεφαλληνίας, του δόθηκε το όνομα Παρθένιος.

6. Παχώμιος (17ος αι.). Ανιψιός του προηγούμενου. Αναφέρεται ως δάσκαλος του ελληνικού σχολείου της Βενετίας.

Εικόνες προφητών φιλοτεχνημένες από τον Νικόλαο Δοξαρά, από τον ναό της Φανερωμένης στη Ζάκυνθο (Μουσείο Ζακύνθου).

II

Ονομασία δύο οικισμών.

1. Ορεινός οικισμός (υψόμ. 585 μ., 212 κάτ.) του νομού Γρεβενών. Βρίσκεται στο κέντρο του νομού. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Γρεβενών.

2. Ημιορεινός οικισμός (υψόμ. 190 μ., 367 κάτ.) του νομού Λαρίσης. Βρίσκεται στα όρια με τον νομό Καρδίτσης, 38 χλμ. ΝΔ της πόλης της Λάρισας. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Κραννώνος.

* * *

ο

αυτός που κατασκευάζει δοξάρια.

[ΕΤΥΜΟΛ. < δοξάρι + (κατάλ.) -ας*].